هندوانه نخوریم؛ آیا هندوانه های ایرانی سرطان زا است؟ واقعیت چیست؟

با شروع فصل گرما، هندوانه به یکی از محبوب‌ترین میوه‌ها در بین ایرانیان تبدیل شده است. با این حال، در سال‌های اخیر، انتشار ویدئوها و اخباری در فضای مجازی مبنی بر وجود نیترات بالا و خطرناک بودن هندوانه‌های ایرانی، نگرانی‌هایی را در جامعه ایجاد کرده است.

اخیراً نیز ویدئویی در فضای مجازی منتشر شده که به نقل از یک مقام روسی در ایران، ادعا می‌کند که دستگاه‌های سنجش دستی نیترات، میزان بالایی از این ماده را در این میوه تابستانی نشان داده‌اند.

ویدیویی از سلطان خامزایو معاون مجلس روسیه در حین بازدید از بازار میوه و تره‌بار مسکو منتشر شده که هندوانه ایران را تست می‌کند که پنج برابر استاندارد نیترات دارد: «او خطاب به حاضران می‌گوید هیچ‌وقت هندوانه ایرانی نخرید. این‌ها همشون مثل مین‌های جنگی هستند که با تاخیر منفجر میشن. سرطان، همه بیماری‌ها! اون‌ها این‌ها رو می‌فروشند به خورد مردم می‌دن، این‌ها همه‌اش پر از نیتراته!» این ویدیو که در فضای مجازی سرطان زا شده را می‌بینید. برخی کاربران این پرسش را مطرح کردند که وقتی میوه صادراتی چنین وضعیتی دارد، میوه‌های داخل بازار ایران چه وضعیتی دارند؟!

اما واقعیت چیست و آیا باید در مصرف هندوانه احتیاط کرد؟

دکتر محمد هاشمی، دبیر انجمن علمی پیشگیری و درمان چاقی، با ارائه یک تحلیل علمی در این زمینه می‌گوید:نیترات‌ها به طور طبیعی در برخی از سبزیجات برگ‌دار که مصرف می‌کنیم، وجود دارند. این ماده در بدن ما طی یک فرآیند بیوشیمیایی به نیتریک اکسید تبدیل می‌شود که فواید زیادی از جمله بهبود گردش خون و تنظیم قند خون دارد

وی اضافه می‌کند:نیترات خاصیت ضد میکروبی دارد و در سموم دفع آفات و کودهای شیمیایی نیز استفاده می‌شود و به رشد گیاهان کمک می‌کند. اما اگر میزان نیترات وارد شده به بدن از طریق میوه‌های آلوده به سموم یا کودهای شیمیایی بیش از حد مجاز باشد، خاصیت سرطان‌زایی پیدا می‌کند.

دکتر هاشمی در مورد ویدئوی منتشر شده در فضای مجازی توضیح می‌دهد:اولاً، دستگاه‌های قابل حمل سنجش نیترات دقت بالایی ندارند و نیتروژن موجود در هوا و پوست هندوانه می‌تواند باعث نشان دادن نتایج مثبت کاذب در این دستگاه‌ها شود. بنابراین، تا زمانی که این میوه در آزمایشگاه‌های معتبر مورد آزمایش قرار نگیرد، این خبر فاقد اعتبار بوده و یک خبر غیرموثق و زرد محسوب می‌شود.

دکتر هاشمی تأکید می‌کند:تا زمانی که سازمان غذا و دارو یا وزارت جهاد کشاورزی به طور رسمی این خبر را تأیید یا تکذیب نکرده‌اند، نباید به آن توجه کرد

یکی از این کارشناسان در این باره به همشهری آنلاین می‌گوید: لزوما نیترات از طریق کود شیمیایی جذب محصول نمی‌شود و خاک هم می‌تواند حاوی نیترات باشد. اما نکته مهمی که باید به آن توجه شود، این است که هر محصول وارداتی قبل از ورود به بازار مصرف هر کشوری در گمرک از دل سخت‌ترین آزمایش‌ها رد می‌شود و تاییدیه چندین سازمان را دریافت می‌کند. نیترات هم جزو این آزمایش‌هاست و اگر مشکلی در این باره وجود داشته به هیچ عنوان اجازه ورود به بازار را پیدا نمی‌کند.

مروتی ادامه می‌دهد: اینطور نیست که کسی یک نیترات سنج دستش بگیرد و در بازار مصرف محصولی را سنجش و ادعا کند که این هندوانه را خریداری نکنید و محصول تولیدی منطقه دیگر را بخرید. این فایل و صحبت‌هایی که پیرامون آن مطرح شده از اساس غلط است و آن فرد هم قصد تخریب کشاورزی ایران را داشته است. ضمن این که در این فیلم به طور واضح نامی از هندوانه ایران شنیده نمی‌شود.

به گفته این کارشناس برای ورود هندوانه یا فلفل ایران به روسیه یا سایر صیفی‌جات به سایر کشورها تمام آزمایش‌ها برای نیترات و باقیمانده سموم کشاورزی انجام می‌شود. چند سال پیش ما در محموله ارسالی فلفل شاهد این مساله بودیم که از روسیه برگشت خورد. اما اصل ماجرای آن محصول برگشتی هم باقیمانده سموم کشاورزی نبود. این مساله به دلیل اشتباهات در مکاتبات ایران و روسیه رخ داد، یعنی سمی که در ایران ثبت شده بود، در روسیه ناشناخته بود. آنها در این باره مکاتبه کردند و پاسخی دریافت نکردند و نتیجه آن برگشت و امحا محصول بود. اما چندی بعد همان سم کشاورزی به روس‌ها معرفی و از سوی آنها پذیرفته شد.

او تاکید می‌کند: در رد ادعای مطرح شده در این فیلم همین نکته کافی که قوانین صادرات و واردات هر کشور به گونه‌ای است اگر هر محصولی دچار آلودگی باشد، به عنوان محصول نامناسب امحا می‌شود. قطعا محصولی که وارد بازار مصرف این کشور شده از ویژگی‌های گمرکی عبور کرده است.

رپرتاژ آگهی برای هندوانه داغستان

دکتر محمدکاظم عطاری، پزشک و پژوهشگر پزشکی اجتماعی با رد فرضیه روس‌ها در این باره نوشته، بیشتر این دستگاه‌ها، مخصوصاً مدل‌های مصرف خانگی، دقت بالایی مانند آزمایشگاه‌های تخصصی ندارند. آن‌ها یک ارزیابی سریع و سطحی از میزان نیترات یا کیفیت کلی محصول ارائه می‌دهند و گاهی نیترات‌های محیط که در هنگام جمع‌آوری محصول ممکن است به پوست‌میوه مالیده‌شده باشد، باعث نتایج گمراه‌کننده می‌شود.

به گفته عطاری، اینها بیشتر برای نمایش تبلیغاتی یا استفاده عمومی طراحی شده‌اند و در بسیاری موارد، از این دستگاه‌ها بیشتر برای ایجاد نگرانی یا جلب توجه استفاده می‌شود تا ارزیابی علمی دقیق. این در حالی است که هندوانه به‌طور طبیعی ممکن است مقداری نیترات داشته باشد، به‌ویژه اگر از کود شیمیایی زیاد استفاده شده باشد. ولی ادعای «۵ برابر حد مجاز بودن نیترات» بدون ارائه نتایج آزمایشگاهی معتبر غیرعلمی است. همچنین، میزان نیترات بالا برای ایجاد سرطان نیاز به مصرف مداوم و زیاد دارد و مصرف گاه‌به‌گاه هندوانه در شرایط وضعیت فعلی اقتصادی مردم مشکلی ایجاد نمی‌کند.

او تاکید می‌کند: ادعای سرطان‌زا بودن هندوانه‌های ایرانی نیاز به بررسی علمی و مدارک آزمایشگاهی دارد و صرف استفاده از یک دستگاه خانگی برای نتیجه‌گیری صرفا یک شو تبلیغاتی است. بعلاوه، سلطان خامزایف، نماینده مجلس دومای روسیه، خودش اهل جمهوری داغستان در جنوب روسیه است و بیشتر بستگان او در اطراف دریای خزر به تولید و تجارت هندوانه شهرت دارند. پس کاملا واضح است که رپرتاژ آگهی این نماینده دومای روسیه‌، برای تبلیغ محصولات خانوادگی است و جنبه علمی ندارد.