طبقه بندی کالا در انبار | راهکاری برای مدیریت فضای انبار
مدیریت انبار به روشی کارآمد، یکی از ارکان حیاتی بهینه‌سازی زنجیره تامین است. حجم بسیار زیاد کالاها و میزان تنوع آنها، یکی از چالش های اصلی مدیران و صاحبان کسب و کار در حوزه انبارداری می‌باشد. در این میان، یکی از اساسی‌ترین جنبه‌های کارآمدی انبار که اغلب نادیده گرفته می‌شود، طبقه‌بندی کالاها و اقلام است. گروه‌بندی و دسته‌بندی صحیح اقلام، عملیات انبارداری را تسهیل می‌نماید، خطاها را کاهش می‌دهد، دقت موجودی را افزایش داده و بهره‌وری کلی را بهبود می‌بخشد.
مدیریت انبار به روشی کارآمد، یکی از ارکان حیاتی بهینه‌سازی زنجیره تامین است. حجم بسیار زیاد کالاها و میزان تنوع آنها، یکی از چالش های اصلی مدیران و صاحبان کسب و کار در حوزه انبارداری می‌باشد. در این میان، یکی از اساسی‌ترین جنبه‌های کارآمدی انبار که اغلب نادیده گرفته می‌شود، طبقه‌بندی کالاها و اقلام است. گروه‌بندی و دسته‌بندی صحیح اقلام، عملیات انبارداری را تسهیل می‌نماید، خطاها را کاهش می‌دهد، دقت موجودی را افزایش داده و بهره‌وری کلی را بهبود می‌بخشد. در واقع طبقه‌بندی فقط یک روش سازماندهی نیست، بلکه یک استراتژی هوشمند و مطلوب، برای کاهش هزینه‌ها و افزایش کارایی است.
در متن پیش‌رو، بطور اجمال، اهمیت طبقه‌بندی کالاها و اقلام در انبارها با توجه به نوع قفسه بندی مورد نیاز، بررسی شده و مزایا روش‌ها و بهترین شیوه‌های بکارگیری آن شرح داده شده است.
تعریف طبقه بندی کالا
طبقه‌بندی کالا، نوعی گروه‌بندی سیستماتیک اقلام و کالاهای مختلف بر اساس معیارهای از پیش تعریف‌شده همچون:
- نوع محصول
- میزان تقاضا
- روش ذخیره‌سازی
- مشخصات و ویژگیهای کالا
می‌باشد که بر مبنای آن، چیدمان، نگهداری، بازیابی و بطور کلی مدیریت موجودی ها در انبار به روش بهینه و قابل قبولی، انجام می‌پذیرد.
اصول طبقه بندی کالا در انبار چیست؟
روش های مختلفی جهت طبقه‌بندی کالاها و اقلام در انبار وجود دارد که با توجه به نوع صنعت و شرایط انبارها می‌تواند مدنظر قرار گیرد. اجرا و طبقه‌بندی صحیح کالاها، ارتباط تنگاتنگی با شناخت دقیق این معیارها و نوع سیستم های قفسه‌بندی مورد نیاز دارد. به عنوان مثال جهت کالاهای ریز و کوچک، سیستم قفسه‌بندی پیچ و مهره‌ای (مشبک) یکی از گزینه‌های انتخابی می‌تواند باشد. در ادامه به برخی از این معیارها بطور اختصار اشاره می‌گردد:
الف- تجزیه و تحلیل اقلام به روش ABC
- گروه A: کالاهایی با ارزش و قیمت بالا و درصد و تنوع نسبتا کم
- گروه B: کالاهایی با ارزش و قیمت متوسط و درصد و تنوع متوسط
- گروه C: کالاهایی با ارزش و قیمت کم و درصد و تنوع زیاد
ب- تجزیه و تحلیل اقلام بر اساس مشخصات کالا
- ابعاد کالا: کالاهای بسیار حجیم (عموما بیش از 2 مترمکعب)، کالاهای شاخه‌ای، کالاهای حجیم (کمتر از 2 مترمکعب)، کالاهای نیمه حجیم (کمتر از 0.5 مترمکعب)
- وزن کالا: کالاهای فوق سنگین، کالاهای سنگین، کالاهای نیمه سنگین و کالاهای سبک
- نوع بسته بندی: جامبو بگ، صندوق های چوبی، پالت، باکس پالت، بندل، کارتن، کیسه و ...
- ماهیت کالا: معمولی، شیمیایی، سردخانه ای، سمی و ...
- میزان گردش: پرگردش، کم گردش، راکد و...
ج- تجزیه و تحلیل اقلام بر اساس نوع قفسه‌بندی مورد نیاز
- جهت کالاهای ریز و کوچک: قفسه‌بندی پیچ و مهره‌ای (مشبک)، سیستم ترکیبی خود تغذیه و پیک تو لایت (Pick To Light)
- جهت کالاهای نیمه سنگین و نیمه حجیم: قفسه‌بندی پانل راک، ایزی راک
- جهت کالاهای پالتی: قفسه‌بندی پالت راک، خودراهرو، موبایل رک و...
- جهت کالاهای شاخه‌ای: قفسه‌بندی بازویی (کانتی‌لور)
کدام معیار طبقه‌بندی، از اولویت بیشتری برخوردار می‌باشد؟
طبقه‌بندی و گروه‌بندی کالاها و اقلام، موضوع بسیار مهمی است که به هنگام طراحی انبارها و قفسه انبار، نیاز است تا با توجه لازم صورت پذیرد. به عبارت دیگر جهت طبقه‌بندی صحیح کالاهای یک انبار و بکارگیری سیستم قفسه‌بندی مناسب، می‌بایست با در نظر داشتن ماهیت انبار و همچنین مدل کسب و کار، یکی از شاخص های فوق‌الذکر یا ترکیبی از آنها انتخاب شود و بر مبنای آن تمامی کالاها و اقلام بطور منطقی، دسته‌بندی و طبقه‌بندی گردد.
لازم به ذکر است، تشخیص این مساله که کدامیک از معیارهای ذکرشده، باید بعنوان اولویت اول، در طبقه‌بندی کالاها و اقلام مدنظر قرار گیرد، موضوع راحتی نیست و مستلزم کسب تجربه و بررسی های تخصصی است که با توجه به حجم کالاها و نوع انبارها، در بستر زمان، بهتر تحقق می‌یابد.
مزایای طلایی طبقه بندی کالا در انبار
طبقه‌بندی کالاها و اقلام، از جمله مباحث بسیار مهمی است که می‌بایست به هنگام طراحی انبارها و نوع قفسه‌بندی های مورد نیاز، توجه لازم بدان صورت پذیرد. اجرای صحیح طبقه‌بندی کالا با درنظر داشتن زیرساخت های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مد نظر، محاسن بسیار زیادی بدنبال خواهد داشت که در ذیل به برخی از آنها اشاره می‌گردد:
- افزایش دقت و سرعت عملیات انبار
- کاهش خطاهای نیروی انسانی
- تسهیل جریان گردش کالا در انبار
- افزایش سرعت جمع‌آوری سفارش
- استفاده بهینه از فضاهای موجود
- کاهش فضاهای پرت
- تسهیل در ردیابی کالاها و اقلام
- رعایت الزامات خروج کالا همچون FIFO
- بکارگیری سیستمهای قفسه‌بندی مناسب
- مدیریت بهینه موجودی
- افزایش سرعت تحویل کالا
- امکان اجرای نرم‌افزارهای تخصصی انبار همچون WMS
- کنترل دقیق‌تر انبار
- تسهیل در عملیات انبارگردانی
- افزایش ایمنی خصوصا با درنظر داشتن تفکیک کالاهای شیمیایی و حساس
چالش‌های حیاتی
طبقه‌بندی کالاها در انبار از جمله موضوعاتی است که کمابیش سازمان ها را با چالش هایی مواجه می‌کند، خصوصا اگر تا کنون این موضوع انجام نشده باشد و سازمان دارای قدمت چندین‌ساله نیز باشد. لازم است تا مدیران کسب و کار به هنگام اجرا و پیاده‌سازی طبقه‌بندی کالاها و اقلام، مشکلات و معضلاتی که در این‌باره ممکن پیش بیاید را مدنظر قرار دهند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌گردد:
- وجود انبارهای چندگانه با حجم و تنوع زیاد کالا
- لزوم تامین زیرساخت های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مورد نیاز
- مقاومت کارکنان در برابر تغییر
- زمان و هزینه اجرای اولیه نسبتا بالا
سخن پایانی
گروه‌بندی موثر کالاها نه تنها یک ضرورت عملیاتی بلکه یک مزیت استراتژیک در انبارداری مدرن است. بکارگیری درست این روش، کارایی را افزایش می‌دهد، هزینه‌ها را کاهش می‌دهد و سطح دسترسی‌ها را تسهیل می‌نماید؛ ضمن آنکه کسب‌وکارها را جهت توسعه و فناوری های آینده آماده می‌نماید.
گروه‌بندی صحیح کالاها و اقلام موجود در یک انبار، بسیاری از موضوعات دیگر در انبار همچون بکارگیری تجهیزات قفسه‌بندی و سیستم های نرم‌افزاری مورد نیاز را نیز، خواسته یا ناخواسته تحت الشعاع خود قرار می‌دهد. به دفعات مشاهده گردیده است که عدم توجه به گروه‌بندی صحیح کالاها و اقلام موجود در سازمان‌ها، مشکلات و مسائل زیادی را با خود به همراه داشته است و در بلند مدت عملکرد و عملیات انبار را با مشکل مواجه نموده است. با اجرای روش‌های طبقه‌بندی ساختاریافته، بهره‌برداری از فناوری های به‌روز و بهینه‌سازی مداوم فرآیندها، سازمان‌ها می‌توانند به اوج عملکرد عملیاتی دست یابند و مزیت رقابتی خود را در حوزه لجستیک و انبار حفظ کنند.
بنابراین لازم است تا سازمان ها و صنایع، قبل از هر اقدامی با شناخت صحیح کالاها و قطعات انبار، روش مناسبی جهت طبقه‌بندی اقلام داشته باشند. در همین راستا توصیه می‌گردد جهت جلوگیری از هرگونه اشتباه و یا خطایی در این باب، از کارشناسان و مشاوران خبره در حوزه انبار و لجستیک استفاده گردد.
ارسال نظر