مرگی که در ایران بیشتر از سرطان و سکته تلفات می دهد +علائم

سرپرست بیمارستان شهدای هفتم تیر به عنوان بزرگ‌ترین مرکز حوادث و تصادفات ایران با اشاره به آمار بالای مرگ و میر ناشی از تروما در ایران، گفت: در سایر نقاط دنیا سهم سکته‌های مغزی و سرطان‌ها در مرگ و میر بالاتر است اما در کشور ما چنین نیست.

عبدالهادی دانشی با اشاره به اینکه هر آسیبی می‌تواند در دسته تروما قرار گیرد، گفت: آسیب ناشی از یک واقعه مانند سقوط، تصادفات، اتفاقات تلخ و … در دسته تروما قرار می‌گیرند. این آسیب‌ها می‌تواند طیف‌ گسترده‌ای از یک خراش کوچک تا از دست دادن اعضای بدن و یا حتی مرگ و میر باشد.

تروما چیست؟

وقتی فردی وقایع فوق استرس‌زا را در زندگی تجربه می‌کند، احساس می‌کند در زندگی امنیت ندارد و در جهان خطرناک پیرامونش بی دفاع است. نتیجه این تجربه تلخ، تروما به انگلیسی Emotional and psychological trauma، خواهد بود. معمولا اتفاقاتی که زندگی و یا امنیت فرد را تهدید می‌کنند، منجر به این احساس می‌شوند. اما در برخی موارد فرد بخاطر یک شوک روانی (مثل جدایی از شریک عاطفی) به روان زخم مبتلا می‌شود. در چنین شرایطی بیمار آسیب فیزیکی ندیده است، اما از نظر روانی در وضعیت مناسبی قرار ندارد. به طور کلی، شرایط بیرونی مشخص نمی‌کنند که واقعه تروماتیک است یا خیر، بلکه نوع تجربه‌ احساسی فرد است که باعث بروز تروما در او می‌شود. شاید واقعه‌ای که در زندگی یک نفر چندان سخت نیست، برای دیگری روان زخم‌های متعددی ایجاد کند. هر چقدر بیمار احساس وحشت و بی‌پناهی بیشتری را تجربه کند، احتمال ابتلا به آسیب شدید روانی در او بیشتر خواهد بود.

سرپرست بیمارستان شهدای هفتم تیر در توضیح ترومای PTSD، اظهار کرد: ممکن است فردی اتفاقی را تجربه کند که ترومای روحی و روانی داشته باشد. مثلا فردی که شاهد یک صحنه دلخراش از یک تصادف باشد ممکن است دیگر نتواند از خیابان رد شود و یا سوار خودرو شود. بنابراین به طور کلی تروما یعنی یک آسیب بر اثر یک حادثه ایجاد شود. ترومای روحی _ روانی به گونه‌ای است که خیلی از مردم شاید دیگر اخبار گوش ندهند؛ چراکه می‌ترسند صحبتی درباره موضوعی که از آن ترس دارند گفته شود.

این متخصص جراحی مغز و اعصاب، به ذکر مثالی پرداخت و گفت: گاهی می‌بینیم که کودکانی از مدرسه فراری هستند؛ این موضوع را هم می‌توان در دسته اختلالات PTSD جای داد که این موضوع شاید به تجربه اتفاقی ناخوشایند در آن محیط بازگردد.

۱۷ هزار مرگ ناشی از تصادفات جاده‌ای طی ۱۴۰۱

سرپرست بیمارستان شهدای هفتم تیردر خصوص وضعیت بروز حوادثی که منجر به ترومای جسمی در کشور می‌شود، بیان کرد: سال ۱۳۸۴ حدود ۲۵ هزار نفر در سال مرگ و میر ناشی از حوادث در کشور داشتیم که این آمار اکنون (سال ۱۴۰۱) تقریبا به ۱۷ هزار نفر رسیده است. کاهش آمار نیز به دلیل تلاش نیروی انتظامی و راهنمایی و رانندگی و آموزش مردم است. با وجود کاهش آمار اما باز هم باید کاری کنیم که این آمار کاهشی‌تر باشد.

آمار بالای مرگ و میر ناشی از تروما در ایران

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران با اشاره به آمار بالای مرگ و میر ناشی از تروما در ایران،‌ اظهار کرد: در سایر نقاط دنیا سهم سکته‌های مغزی و سرطان‌ها در مرگ و میر بالاتر است اما در کشور ما چنین نیست. تروما بیشتر در افراد جوان و مشغول به کار اتفاق می‌افتد و همین موضوع آسیب‌های بیشتری دارد. بر همین اساس خیلی از مسئولین در تلاش هستند تا به این مهم رسیدگی شود.

مطالعه بیشتر:شناسایی ساختمان های ناایمن پر تردد در استان‌ها

لزوم ارتقای ایمنی جاده‌ها در جلوگیری از حوادث ترافیکی

وی با تاکید بر اهمیت ارتقای سطح فرهنگ و سواد سلامت جامعه در مورد بروز تروما، تصریح کرد: از سوی دیگر وسعت کشور هم بر افزایش بروز تروماهای ناشی از تصادفات موثر است و باید در مورد ایمنی جاده‌ها اقدامات بیشتری انجام شود. بسیاری از جاده‌های کشور دو طرفه هستند و باید یکطرفه باشند. بیشترین حوادث ترافیکی در حدود ۳۵ کیلومتری مقصد اتفاق می‌افتد که این هم به خستگی راننده مربوط است که با وجود خستگی و خواب‌آلودگی اما باز هم به مسیر خود ادامه می‌دهد و همین موضوع سبب بروز حوادث می‌شود.

دانشی ادامه داد: در برخی کشورها با تاکید ویژه بر خودروهای سنگین اعلام می‌شود که اگر راننده بیش از ۲ ساعت پشت فرمان بنشیند جریمه می‌شود اما در کشور ما قانونی در این زمینه وجود ندارد و در عین حال بررسی چنین موضوعی هم سخت است.

وضعیت بروز معلولیت ناشی از حوادث ترافیکی

او در خصوص وضعیت بروز معلولیت‌های ناشی از تروماهای ناشی از حوادث ترافیکی، توضیح داد: معمولا سه تا چهار برابر آمار مرگ و میر ناشی از حوادث ترافیکی، افرادی هم دچار معلولیت می‌شوند؛ کسانی که به دلیل آسیب به دست و پا و یا ستون فقرات و… حتی نتوانند به کار قبلی خود ادامه دهند.

سهم بالاتر مردان در ترومای جسمی

به گفته سرپرست بیمارستان شهدای هفتم تیر، میانگین سنی بروز ترومای ناشی از تصادفات در کشور بین ۳۰ تا ۴۰ سال برآورد می‌شود و در این بین مردان هم سهم بیشتری در آمارها دارند.

تشخیص سخت‌تر ترومای روحی

وی با بیان اینکه بروز ترومای PTSD (روحی) در زنان بیشتر است، تصریح کرد: این نوع از تروما به راحتی هم قابل تشخیص نیست.

اهمیت حفظ راه تنفسی مصدومان ترافیکی

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران، درباره مهم‌ترین نکاتی که باید پس از وقوع حادثه و قبل از رساندن مصدومین به مراکز درمانی انجام داد،‌ گفت: بیشترین مشکل موضوع راه تنفسی مصدومین است، خیلی از این افراد یا استفراغ می‌کنند و یا زبان‌شان مانعی برای تنفس درست می‌شود و ممکن است خفگی را تجربه کنند؛ بنابراین مهم‌ترین کار کسانی که کمک می‌کنند این است که راه تنفس مصدوم را حفظ کنند.

جابجایی مصدومان با چه شرایطی مجاز است؟

او ادامه داد: در مورد جابجایی فرد مصدوم هم بهتر است که این کار توسط سه نفر انجام شود؛ یعنی دو نفر در طرفین مصدوم و یک نفر هم پشت سر وی مسئولیت نگه‌داشتن کمر فرد را بر عهده گیرد و یا اینکه یک نفر سر و گردن، یک نفر پاها و مجددا یک نفر کمر را نگه دارد تا فرد مصدوم آسیب‌ نبیند. بسیاری از این افراد دچار آسیب‌های ستون فقرات و اندامی می‌شوند و با کشیده شدن ممکن است که آسیب‌های شدیدتری ببینند. البته بهتر است تا حد امکان جا به جایی مصدوم انجام نشود اما در صورتی که اجبار به این کار وجود داشت باید نکات ذکر شده رعایت شود.

زحم‌های روانی باعث می‌شود که بیماران همیشه مضطرب باشند، خاطرات تلخ و عواطفی که در آن لحظات سخت تجربه کردند را مدام به خودشان یادآوری کنند. این احساسات ناخوشایند تحت کنترل بیمار نیستند و از بین هم نمی‌روند، به همین دلیل است که افراد به درمان نیاز دارند. تروما همچنین باعث می‌شود فرد احساس کرختی داشته باشد و ارتباط خود را با دیگران قطع کند، زیرا دیگر نمی‌تواند به آن‌ها اعتماد داشته باشد. در قسمت‌های بعدی بیشتر درباره علائم و علت‌های این مشکل توضیح می‌دهیم تا متوجه شوید که روان زخم با تجربه‌های تلخ دیگر، چه تفاوت‌هایی دارد.

دریافت نوبت آنلاین از دکتر روانشناس

انواع تروما

روان زخم، بر اساس واکنش و احساسات بیمار، به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که عبارتند از:

ترومای حاد: افرادی که بخاطر یک اتفاق، امنیت و جانشان به خطر افتاده یا به یکباره سطح استرس خیلی شدیدی را تجربه کرده‌اند، به این نوع روان زخم مبتلا می‌شوند. این آسیب معمولا شدید اما زودگذر است.

ترومای مزمن: وقتی شرایطی که فرد را آزار می‌دهد، برای مدت طولانی ادامه داشته باشد، روان زخم به یک مشکل مزمن تبدیل می‌شود. افرادی که تحت کودک آزاری یا خشونت خانگی قرار دارند، به این نوع روان زخم مبتلا می‌شوند.

ترومای ثانویه: این مشکل زمانی ایجاد می‌شود که فرد، یک بیمار مبتلا به روان زخم را می‌بیند، با او ارتباط برقرار می‌کند، داستانی که باعث آسیب به او شده را می‌شنود یا حتی مسئول مراقبت از فرد آسیب‌دیده می‌شود. در این صورت فرد، علائم جانبی تروما را تجربه می‌کند که شباهت‌هایی به علائم اختلال استرس بعد از سانحه دارد.

علت تروما چیست؟

ترومای احساسی و روانی ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:

وقایعی که یکبار اتفاق می‌افتند، مانند تصادف رانندگی، جراحت و یا حملات شدید به خصوص اگر به صورت ناگهانی و در دوران کودکی رخ داده باشد.

استرس‌های مداوم و بی رحمانه، مثل زندگی کردن در یک محله‌ی پرخطر، مبارزه با یک بیماری مرگبار یا تجربه‌ مکرر وقایع تروماتیک باعث ایجاد روان زخمی می‌شود.

وقایعی که به طور معمول نادیده گرفته می‌شوند؛ مثلاجراحی (به خصوص در سه سال اول زندگی)، مرگ ناگهانی یکی از اعضای خانواده، جدایی و پایان یک رابطه عاطفی عمیق یا تجربه تحقیر و بی‌احترامی ممکن است باعث ایجاد این حالت شود.

کنار آمدن با ترومای ناشی از فجایع طبیعی و انسانی  هم برای افراد درگیر حادثه چالش برانگیز است و هم برای افرادی که به صورت مستقیم درگیر نبوده‌اند. بسیاری از انسان‌ها در طول عمر خود، هیچوقت قرار گرفتن در معرض حملات تروریستی، سقوط هواپیما، جنگ یا زلزله شدید را تجربه نمی‌کنند. اما بسیاری از افراد وقتی وقتی این اتفاقات رخ می‌دهد و اخبار آن پخش می‌شود، بخاطر وضعیتی که از انسان‌های آسیب دیده می‌بنند، دچار زخم روان می‌شوند. درگیر بودن دائمی با خبرهای بد و تماشای تصاویر فجایع انسانی و طبیعی، به دستگاه عصبی شوک وارد می‌کند و می‌تواند یکی از علت‌های ابتلا به تروما باشد.

وقایعی که روان زخم ایجاد می‌کنند، ممکن است برای هرکسی رخ بدهند. تأثیر این اتفاقات زمانی بیشتر می‌شود که فرد از قبل هم در معرض اضطراب شدید و تنش قرار داشته باشد. به عنوان مثال وقتی فردی در یک محله ناامن زندگی می‌کند، همیشه در معرض استرس آزارهای احتمالی قرار دارد. چنین فردی، اگر مورد آزار قرار بگیرد، بیشتر از کسی که پیش از تروما از نظر روانی آرام بوده، آسیب می‌بیند.

اثر ترومای کودکی در بزرگسالی

ترومای کودکی شامل هر چیزی است که حس امنیت را از کودک بگیرد و باعث اضطراب شدید او شود. هرچقدر سن فرد هنگام ابتلا به روان زخم کم‌تر باشد، عمق تأثیر آن بیشتر خواهد بود و به احتمال زیاد، اثرات آن تا بزرگسالی هم ادامه خواهد داشت. بعضی از علت‌های ایجاد زخم روانی برای کودکان عبارت است از: 

محیط ناامن و ناپایدار برای زندگی

رها شدن توسط یکی از والدین یا هردوی آن‌ها

طلاق والدین

بیماری جدی مثل سرطان

اقدامات درمانی جدی مثل جراحی

تجاوز جنسی، فیزیکی و کلامی 

خشونت خانگی 

دریافت نکردن توجه و محبت کافی از والدین یا سرپرستان

تجربه تروما در دوران کودکی اثرات شدید و طولانی مدت خواهد داشت. اگر این آسیب‌ها در دوران کودکی برطرف نشود، اثر ترومای کودکی در بزرگسالی با شخص همراه خواهد بود. این احساس ممکن است زمینه‌ساز اختلالات روانی دیگر باشد یا مشکلاتی در زندگی و روابط فرد ایجاد کند. 

تروما در کودکی

بسیاری از افراد تصور می‌کنند مدت زیادی از آسیب روانی دوران کودکیشان گذشته و اکنون نمی‌تواند تأثیری روی زندگی آن‌ها داشته باشد؛ این تصور اشتباه است. به عنوان مثال کودکی که والدینش او را رها کرده‌اند، ممکن است در آینده وقتی وارد رابطه‌ای عاطفی می‌شود، همیشه ترس از دست دادن و رها شدن داشته باشد. به همین دلیل رفتارهای افراطی از خود نشان می‌دهد و شریکش را آزرده می‌کند. این یک مثال ساده است، گاهی اوقات تأثیر ترومای کودکی آنقدر عمیق است که فقط دکتر روانشناس متوجه می‌شود رفتارهای کنونی، بخاطر تجربه‌های تلخ کودکی هستند. پس تفاوتی ندارد که آسیب روانی در کودکی رخ داده یا بزرگسالی، مهم این است که فرد برای بهبود وضعیت روانی‌اش از پزشک و افراد حرفه‌ای کمک بگیرد.

دریافت نوبت آنلاین از دکتر روانشناس

علائم تروما

افراد به روش‌های مختلف به تروما پاسخ می‌دهند و در این زمان واکنش‌های احساسی و فیزیکی آن‌ها متفاوت خواهد بود. هر پاسخی که به یک رویداد غیرطبیعی، نرمال است. بنابراین اگر دچار تروما شدید، به این فکر نکنید که چرا واکنش شما در زمان شوک عصبی شبیه به دیگران نبوده و شدت کم‌تر یا بیشتری داشته است. در ادامه به متداول‌ترین علائم و واکنش‌هایی که افراد در زمان ابتلا به روان زخم بروز می‌دهند، اشاره می‌‌کنیم:

علائم روانی و احساسی

افراد بعد از آسیب روانی، انگار تمام حس‌های بد را باهم تجربه می‌‌کنند. آن‌ها حتی ممکن است به فکر آسیب رساندن به خود و خودکشی هم بیفتند. بعضی از احساسات و علائم احساسی تروما عبارت است از:

شوک، انکار، بی اعتقادی 

پریشانی ذهن

از دست دادن تمرکز 

خشم، تحریک پذیری و تغییرات خلق و خو 

اضطراب و ترس 

احساس گناه، شرم و خود سرزنشگری 

دور شدن از دیگران و انزوای اجتمالی 

احساس غم یا بی پناهی 

کرختی و نداشتن انرژی ذهنی

احساس اینکه کسی شما را درک نمی‌کند

علائم فیزیکی تروما

آسیب‌های روانی شدید، تأثیر فیزیکی هم دارند. گاهی اوقات علت تروما، یک اتفاق فیزیکی مانند تصادف یا آزار جسمی است. این دسته از اتفاقات به صورت طبیعی، علائم فیزیکی ایجاد می‌کنند، اما حتی اگر آسیبی که بیمار دیده، فیزیکی نباشد هم احتمال اینکه علائم جسمی را تجربه کند، وجود خواهد داشت. بعضی از متداول‌ترین علائم جسمی روان زخم عبارت است از:

بی‌خوابی

دیدن کابوس شبانه و با وحشت از خواب پریدن

خستگی مفرط

سردرد

ضربان قلب شدید 

اضطراب و بی قراری 

درد جسمی

گرفتگی عضلات 

خطر ابتلا به عفونت استخوانی در صورت بروز زخم یا شکستگی