با بازار تهران خداحافظی کنید
بازار تهران باید منتقل شود / ۹۹ درصد بازار تهران آسیب پذیر است
اعداد رسمی می‌گویند ۱۱ ساختمان بحرانی اما کارشناسان، بازار تهران را شبکه‌ای گسترده از واحدهای ناایمن می‌بینند که در صورت وقوع حادثه، مستقیما وضعیت اقتصادی و اجتماعی پایتخت ایران را در معرض خطر جدی قرار می‌دهد.
معاون پیشگیری سازمان آتش‌نشانی تهران، علاوه بر ۱۱ ساختمان بحرانی، تعداد ساختمان‌های پرخطر بازار تهران را ۸۲۹، ساختمان‌های میان‌خطر را ۳۲۰ و ساختمان‌های کم‌خطر را ۱۹۷ واحد برآورد کرده است. با این حال، این ارقام به درستی براساس نوع حادثه، انسانی یا طبیعی، و خطراتی مانند زلزله قریب‌الوقوع تهران که برخی کارشناسان آن را فاجعه‌ای بالقوه می‌دانند، تحلیل نشده‌اند. نکته مهم این است که آسیب‌پذیری بازار تنها محدود به سازه‌ها نیست؛ وقوع هر حادثه می‌تواند تبعات اقتصادی و اجتماعی گسترده‌ای بر زندگی مردم پایتخت داشته باشد.
فریبرز ناطقی الهی، معاون پژوهشی پژوهشگاه بین المللی زلزله و رییس پژوهشکده مهندسی سازه، در گفت‌وگو با فرارو ابعاد آسیب‌پذیری بازار تهران و تاثیر آن بر زندگی مردم را بررسی نموده است.
فریبرز ناطقی الهی به فرارو گفت: «آمارهایی که ارائه شده و خطراتی که در آن ذکر شده است، نیاز به روشن شدن دارد؛ آیا منظور آتش است یا حوادث دیگری مانند زلزله؟ نکته‌ای که سازمان آتش‌نشانی به آن اشاره می‌کند این است که ساختمان‌هایی که فاقد شرایط ایمنی در برابر آتش هستند، غیرایمن اعلام می‌شوند. این درست است، اما غیرایمن بودن باید برای سوانح طبیعی و انسانی نیز بررسی شود.»
او افزود: «این آمار عمدتاً در برابر آتش ارائه شده است، نه سایر حوادث. بر اساس مطالعاتی که در منطقه بازار انجام شده، تقریباً بیش از ۹۹ درصد فضای بازار تهران در برابر حوادثی مانند زلزله، و حتی در برابر سیل، هرچند بعید است، آسیب‌پذیر است. آتش‌سوزی در بازار نیز اهمیت حیاتی دارد و باید به آن توجه شود. بازدید از مغازه‌ها نشان می‌دهد که عملاً سیستم‌های ایمنی در برابر آتش وجود ندارد و سیم‌کشی‌ها ناایمن است.»
بازار بزرگ تهران بحرانی‌ترین نقطه پایتخت است/ وضعیت از بافت فرسوده تهران خطرناک‌تر است
معاون پژوهشی پژوهشگاه بین المللی زلزله گفت: «بازار بزرگ تهران بحرانی‌ترین نقطه پایتخت است و وضعیت آن حتی از مناطق فرسوده نیز بدتر است؛ زیرا هم انباشت کالا در آن زیاد است که در صورت آتش‌سوزی فاجعه‌بار خواهد بود و هم فاقد سیستم‌های اطفای حریق مناسب است. علاوه بر این، به دلیل قیمت بالای ملک در بازار تهران، دیوارها تراشیده و به جای آن لایه‌ای سبک از گچ یا تخته سه‌لا گذاشته می‌شود که استحکام دیوارها را کاهش می‌دهد.»
تبلیغات
او افزود: «با توجه به این وضعیت، لازم است افرادی که آمار ۱۱ ساختمان بحرانی را اعلام می‌کنند، مشخص کنند این آمار مربوط به کدام نوع حادثه است: آتش یا سایر سوانح؟ در غیر این صورت، با توجه به پژوهش‌ها، تمام بازار تهران آسیب‌پذیر است و عملاً فاقد استانداردهای موجود است. احتمالاً این ۱۱ ساختمان تنها شاخص‌تر و بلندمرتبه‌تر بوده‌اند که برجسته شده‌اند.»
ازدحام جمعیت در بازار تهران آن را آسیب‌پذیرتر می‌کند
ناطقی الهی گفت: «ویژگی‌های سازه‌ای بازار تهران با ساختمان پلاسکو متفاوت است، اما همان‌طور که پلاسکو در معرض خطر بود، بازار تهران نیز تهدید می‌شود. پلاسکو یک ساختمان بلندمرتبه بود که به دلیل سازه فولادی در برابر آتش مقاومت خود را از دست داد و فرو ریخت. در مقابل، بازار تهران ساختمان‌های بلند ندارد، اما تمام سازه‌ها بسیار قدیمی، ضعیف و بافت فرسوده‌ای دارند.»
او افزود: «انباشته شدن کالاهایی مانند فرش، پلاستیک، مواد سوختنی، شوینده‌ها و مواد شیمیایی، کل منطقه بازار را به یک بافت بسیار پرخطر تبدیل کرده است. در صورت آتش‌سوزی، این مواد می‌توانند تاثیرات منفی گسترده‌ای بر شهر داشته باشند و دود شیمیایی ناشی از آن برای مردم خطرناک و حتی سرطان‌زا باشد.»
او یادآور شد: «همچنین بافت بازار به دلیل وجود انبارها و کارگاه‌ها و ازدحام جمعیت در ساعات کاری، بسیار آسیب‌پذیر است. تقریباً می‌توان گفت که بازار تهران نه تنها در مواقع بحران سازه‌ای قابل اتکا نیست، بلکه به دلیل شرایط خاص خود، یک تهدید جدی برای کل شهر محسوب می‌شود.»
اگر بازار تهران دچار سانحه شود بحران گسترده‌تری در زنجیره تأمین کالا داریم
رییس پژوهشکده مهندسی سازه گفت: «بازار تهران نه تنها مجموعه‌ای از مغازه‌ها و فروشگاه‌هاست، بلکه تامین‌کننده کالا برای خارج از بازار و حتی سراسر ایران، از حاشیه‌های تهران تا شهرستان‌ها، به شمار می‌رود. بیشتر کالاها در این بازار انباشته می‌شوند و مردم برای تأمین نیازهای روزمره خود به آن مراجعه می‌کنند. بنابراین، آسیب به این بازار نه تنها یک خسارت سازه‌ای است، بلکه اقتصاد پایتخت نیز دچار آسیب جدی می‌شود. هر سانحه‌ای در بازار علاوه بر بحرانی که به لحاظ ایمنی ایجاد می‌کند، می‌تواند بحران گسترده‌تری در زنجیره تأمین کالا و اقلام شهری و کشوری به همراه داشته باشد.»
بازار تهران عملاً قابل ترمیم نیست
ناطقی الهی گفت: «بازار تهران عملاً قابل ترمیم نیست، زیرا هزینه‌ای که برای ایمن‌سازی بناها با سیستم‌های مدرن مورد نیاز است، به هیچ وجه با ظرفیت سازه‌ها هماهنگ نیست و رقم سرسام‌آوری خواهد شد. ساختمان‌ها آن‌قدر ضعیف هستند که اجرای استانداردهای امروزی تقریباً غیرممکن است.»
او افزود: «توصیه کارشناسان این است که اصناف از بازار تهران جدا شده و در حاشیه شهر، در مکان‌هایی با سازه‌های مقاوم، جایگاه پیدا کنند. این سازه‌ها نباید مشابه نمونه‌های موجود در بازار آهن و خلازیر باشند، زیرا کیفیت سازه‌ها در آن مناطق بسیار پایین است و حتی زلزله‌ای با شدت ۵ ریشتر می‌تواند آنها را تخریب کند.»
برای بازسازی بازار تهران ۱۰ سال زمان نیاز است
این زلزله شناس گفت: «برای کالاهای مختلف باید مکان‌های مقاوم در حاشیه شهر ساخته شود. اگر امکان ساخت سازه مقاوم نیست، بهتر است اجازه دهند بازار فعلی بدون تغییر باقی بماند و انتقال اجباری صورت نگیرد تا از وقوع حوادث بحرانی بیشتر جلوگیری شود.»
در نهایت او تاکید کرد: «پیشنهاد این است که افراد و کسبه به‌تدریج به حاشیه شهر و بازار ایجاد شده منتقل شوند که احتمالا حدود ۱۰ سال زمان برای این مساله نیاز است، سپس بر اساس ارزش منطقه، بازار به یک بازار سنتی یا مرکز گردشگری و رستوران تبدیل شود، نه اینکه همچنان به‌عنوان انبار کالا استفاده شود چون چنین کارایی را ندارد.»
ارسال نظر