خرید گوشت نصف شد! / مردم دانهای تخم مرغ می‌خرند!
افزایش قیمت گوشت، موجب تعطیلی بعضی قصابیها شده و خرید دانهای تخم‌مرغ افزایش داشته است.
به گزارش عرشه آنلاین، هم‌زمان با افزایش قیمت کالاهای اساسی، میزان فروش گوشت، مرغ، ماهی، حبوبات، تخم‌مرغ و محصولات لبنی نسبت به یک‌سال گذشته در تهران کاهش چشمگیری داشته است و بسیاری از مشتریان درخواست خرید برنج و حبوبات در حجم‌هایی بسیار کم و به‌اندازه تهیه یک وعده غذایی را دارند.
بررسی‌های میدانی «هم‌میهن» از خواروبارفروشی‌ها، مغازه‌های فروش لبنیات و قصابی‌های هشت منطقه ۶، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۶، ۱۷، ۱۸ و ۱۹ در تهران نشان می‌دهد که فروشندگان محصولات لبنی، حبوبات، برنج، گوشت، مرغ و ماهی در این محلات به‌دلیل افزایش قیمت‌ها با کاهش فروش و درخواست برای محصولاتی با حجم کمتر روبه‌رو شده‌اند، بااین‌حال این کاهش فروش به نسبت طبقه اقتصادی منطقه، متفاوت است.
فروش تخم‌مرغ نیز بسته به منطقه‌ای که این فروشگاه‌ها در آن قرار دارند یکسان نیست و در بعضی مناطق تغییری نداشته و در بعضی دیگر، درخواست برای فروش تکی آن افزایش داشته است؛ این یعنی تمایل و توانایی مردم برای خرید شانه‌ای تخم‌مرغ کاهش داشته است. علاوه بر این صاحبان این فروشگاه‌ها می‌گویند درخواست برای خرید حبوبات و برنج در وزن‌های پایین‌تر نیز نسبت به سال گذشته افزایش داشته است.
برخی از قصابیها هم در محلات جنوب تهران به‌دلیل افزایش قیمت گوشت، فروش آن را متوقف کرده‌اند و در مواردی با درخواست خرید ضایعات مرغ روبه‌رو شده‌اند. مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت اما به «هم‌میهن» می‌گوید، آخرین مطالعه بررسی مصرف کشوری در سال ۱۳۹۷ انجام شده و نشان می‌دهد که سرانه مصرف تامین روزانه پروتئین (گیاهی و جانوری) در کشور نزدیک در محدوده نرمال و سرانه مصرف لبنیات نیز روزانه یک واحد است و کارشناسان حوزه اقتصاد سلامت هم از سهم ۴۳ درصدی هزینه خوراک در سبد خانوار می‌گویند؛ اینها آمارهایی است که البته به‌روز نیست و از سال ۱۳۹۷ بررسی ملی درباره مصرف اقلام خوراکی اساسی در ایران انجام نشده است؛ دقیقاً در سال‌هایی که مردم ساکن ایران تورم روزافزون را تجربه می‌کنند.
تمایل برای لبنیات ارزان‌تر
میثم پشت دخل یک لبنیاتی کوچک در تقاطع خیابان اسدی و خیابان ابوذر در منطقه ۱۷ نشسته است؛ حوالی ظهر است و مغازه‌های محله خلوت شده‌اند. حدود سه تا چهار ماه است که درآمد روزانه مغازه او حدود سه برابر کمتر شده و در ۴۰ روز گذشته وضعیت برای کسب‌وکار کوچک‌اش بسیار بدتر شده است؛ بازه‌ای که محصولات لبنی به‌شدت گران شد؛ هم لبنیات و هم تخم‌مرغ که قیمت‌اش به هر شانه ۱۹۵ هزار تومان رسیده است. حالا او مشتریانی دارد که تخم‌مرغ را دانهای می‌خرند: «مشتری‌ای که از ما سه شانه تخم‌مرغ می‌خرید، الان پنج عدد تخم‌مرغ می‌خواهد.
شاید از هر ۲۰ نفر، یک‌نفر یک‌شانه تخم‌مرغ بخرد. سال قبل جعبه‌جعبه پنیر از کارخانه سفارش می‌دادم، الان می‌گویم هشت عدد پنیر بفرست، فروش همین تعداد هم دو تا سه هفته طول می‌کشد. این پنیر که الان ۹۷ هزار تومان قیمت دارد، حدود هشت‌ماه پیش ۴۰ هزار تومان بود. اینطور بگویم؛ مشتری‌ای که سه کیلو پنیر لیقوان می‌خرید، الان می‌گوید از آن پنیرهای گچی (با کیفیت پایین‌تر) ۴۰ هزار تومان بده.»
سوپرمارکت کوچک آقای سهرابی در خیابان چنکشی محله شهرک ولیعصر در منطقه ۱۸ هم شرایط مشابهی دارد. مغازه‌ای که از ۵۰ سال پیش کارش را شروع کرده و حالا مشتریانش کمتر شده‌اند. آقای سهرابی می‌گوید، وضعیت فروش محصولات لبنی، حبوبات و تخم‌مرغ نسبت به سال قبل هم تغییر زیادی داشته و حتی قیمت محصولات لبنی کوچک‌تر هم گران شده است: «قیمت خامه بزرگ ۵۶ هزار تومان بود و کم می‌خریدند، الان قیمت همین خامه ۶۶ هزار تومان شده است. شیر هم آنقدر توی یخچال می‌ماند که تاریخ انقضایش می‌گذرد. سال قبل وضعیت بهتر بود و ما اصلاً لبنیات مرجوعی نداشتیم ولی امسال خیلی بیشتر شده است.
میزان سفارش ما هم به کارخانه‌ها کم شده. یکی از دوستانم پخش‌کننده است، آخرین‌بار که آمده بود، همه بارش را که جمع می‌کردی به اندازه یک وانت نمی‌شد، می‌گفت، این میزان سفارش برای ۴۵ مغازه است. الان دیگر برند ارزان نداریم و محصولات شرکت «پ» هم هرروز گران‌تر می‌شود.» آقای سهرابی شانه‌های تخم‌مرغ چیده‌شده روی هم را نشان می‌دهد؛ آخرین باری که سفارش داد، یک کارتن تخم‌مرغ بود و حالا بیشتر از یک‌هفته است که اینجا مانده است؛ کارتن‌هایی که ۱۸۰ عدد تخم‌مرغ دارد و بیشتر مشتریانش به‌صورت تکی خرید می‌کنند. او تعریف می‌کند که با هربار گران‌تر شدن لبنیات، میزان فروش هم بسیار کمتر می‌شود: «حبوبات که اصلاً حرف‌اش را نزن! خیلی بالا رفته است. قیمت لوبیا چیتی ۷۰۰ هزار تومان شده و ارزان‌ترین حبوبات هم نخود است. لوبیا چیتی ارزان هم بیاوریم، کسی نمی‌خرد.»
آقای فرجی‌زاده، صاحب سوپرمارکتی در خیابان جیحون در منطقه ۱۰ است و حوالی ظهر نهم مهرماه و بین خریدهای روزانه مشتریانش، روایت‌هایی مشابه آقای سهرابی دارد؛ هرچه گران‌تر، فروش او هم کمتر و درخواست برای محصولات با وزن کم، بیشتر: «اگر قبلاً کره ۱۰۰ گرمی می‌خریدند، الان آن را در وزن‌های کمتر می‌خرند. معمولاً سر ماه که تازه مردم حقوق می‌گیرند، وضعیت بهتر است، اما بعد از آن بازار کمی افت می‌کند. الان با وجود اینکه قیمت تخم‌مرغ گران شده، اما فروش آن بالا رفته، چون کالاهای پروتئینی دیگر گران شده است.»
جابر مالک ،خواروبارفروشی‌ای در بیست متری جوادیه در منطقه ۱۶ است و تغییرات رفتار مشتریانش بعد از گران‌شدن حبوبات، به خوبی برایش ملموس است؛ وقتی که تعریف می‌کند «پولدارش نیم‌کیلو می‌خرد.» یا «لوبیا چیتی را کمتر می‌خرند و به جایش یک نوع دیگر لوبیا می‌خرند. قیمت لوبیا چیتی تا ۴۶۰ هزار تومان هم رفت اما سال قبل بهترین نوع آن ۲۲۰ هزار تومان بود.» او مشتری‌هایی دارد که قبل از گران‌شدن حبوبات، در هر بار خرید دو کیلو خرید می‌کردند و حالا فقط نیم‌کیلو: «شاید ۵۰ درصد مشتری‌ها، جنس‌های ارزان‌تر را برای خرید انتخاب کنند و ۵۰ درصد دیگر هم اگر امکانش را داشته باشند، جنس کمتر ولی باکیفیت‌تر را می‌خرند. ما مشتری‌ای داشتیم که ۱۰۰ کیلو برنج از ما می‌خرید ولی الان یک کیسه می‌برد، فقط اندازه مصرف‌اش.»
کاهش خرید گوشت در یک‌هفته
صاحب یک قصابی در خیابان مدرس منطقه ۱۱ هم از حدود یک‌هفته قبل از نهم مهرماه امسال و هم‌زمان با افزایش قیمت گوشت، با کاهش فروش ۳۰ تا ۴۰ درصدی روبه‌رو شده است؛ یعنی زمانی که قیمت هر یک کیلو گوشت گوساله، گوسفند و گاو به حدود ۹۰۰ هزار تومان رسید. او می‌گوید درمجموع خرید مرغ و گوشت کمتر شده و نمی‌توان گفت که مشتریان مرغ کامل بیشتر می‌خرند یا تکه‌شده. به‌دلیل همین افزایش قیمت هم مردم بیشتر سمت فست‌فودها می‌روند که برایشان به‌صرفه‌تر باشد: «همیشه این شکل نیست که بعد از یک‌بار افزایش قیمت، این‌میزان فروش ما کاهش پیدا کند. نوسان قیمت ماهی و میگو بیشتر از گوشت و مرغ است و این دو نوع گوشت را به‌اندازه مرغ نمی‌خرند. دقیقاً نسبت به سال قبل، میزان سفارش بار ما ۴۰ درصد کمتر شده است.»
او می‌گوید، بیشتر کسانی که کالابرگ دارند هم آن را صرف خرید برنج، روغن، رب و سایر اقلام غذایی می‌کنند؛ چون با خرید کمی گوشت و مرغ، کالابرگ‌شان تمام می‌شود: «یکی از همکاران ما که در این خیابان کالابرگ قبول می‌کرد، به‌دلیل استقبال نکردن مردم، چندروز پیش آن را قطع کرد. حالا جگر و دل و پای مرغ را بیشتر می‌برند؛ چون قیمت‌اش پایین و به اندازه یک وعده غذایی است. مشتری‌هایی که قبلاً می‌گفتند مرغ را تمیز کن، حالا همه آن را می‌برند، چون می‌خواهند از همه بخش‌های آن استفاده کنند. حالا گوساله را می‌گیرند و با قلوه‌گاه گوسفند قاطی می‌کنند که کمی قیمت آن پایین‌تر بیاید که حدود کیلویی ۸۰۰ هزار تومان می‌شود.»
آقای حصاری نزدیک ۷۰ سال است که قصابی خودش را پایین خیابان منوچهری در منطقه ۱۲ فعال نگه داشته است، اما از سه‌ماه پیش دیگر بار گوشت از کشتارگاه نمی‌آورد؛ چون تعداد کارگرانش کم شده است. آقای حصاری گوشت را از قیمت کیلویی ۷۰۰ هزار تومان به‌بعد دیگر به قصابی کوچک‌اش نیاورد: «مردم ناراحت می‌شدند. وقتی گوشت کیلویی ۷۰۰ هزار تومان بود، روزانه ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلو می‌فروختم.
یک‌سال پیش روزی یک تُن جنس اینجا می‌فروختم؛ هم مرغ و هم گوشت، اما حالا روزانه ۱۵۰ تا ۲۰۰ کیلو مرغ می‌فروشم. زمانی اینجا ۱۱ نفر نان می‌خوردند، الان رسیده به دو نفر. مشتری‌ها مرغ را تکه‌ای هم می‌برند؛ چون قدرت خریدشان کم شده است.» رستوران‌هایی که سال‌هاست از او خرید می‌کنند هم دیگر تمایلی به خرید نقدی ندارند و پرداخت‌هایشان نسیه شده است: «رستوران‌ها قبلاً روزی ۱۰۰ کیلوگرم مرغ می‌بردند، الان روزی ۲۰ کیلوگرم، آن هم رستوران‌هایی که سال‌هاست مشتری ما هستند. مردم هم درخواست نسیه دارند. یک ران می‌برند با پنج بچه می‌خورند، قدیم یک مرغ کامل می‌خریدند. خرید مردم هم نسبت به یک‌سال گذشته خیلی کمتر شده است.»
درخواست برای خرید ضایعات مرغ
حوالی ظهر دهم مهرماه است و امیرحسین، مالک مغازه مرغ‌فروشی کوچکی در خیابان طالقانی محله نعمت‌آباد در منطقه ۱۹، کار چند مشتری را راه می‌اندازد و مغازه دوباره خلوت می‌شود؛ از سه‌ماه پیش اینجا دیگر فقط مرغ فروخته می‌شود؛ چون گوشت گوساله و گوسفند به قیمت هرکیلو ۹۰۰ هزار تومان، خریدار کمتری دارد. امیرحسین از چهار سال پیش این مغازه را راه انداخته؛ زمانی‌که می‌توانست روزانه سه تُن بار گوشت، مرغ و ماهی بفروشد اما حالا روزانه فقط ۱۵۰ کیلو مرغ فروخته می‌شود، با قیمت هرکیلو حدود ۱۶۰ هزار تومان؛ رقمی که به گفته امیرحسین به‌دلیل نظارت نداشتن روی غرفه‌های فروش مرغ میدان بهمن است: «در میدان بهمن فاکتورهای صوری برای ما صادر می‌کنند.
روی فاکتور قیمت هر کیلو مرغ را ۹۸ هزار تومان می‌نویسند اما به من ۱۵۵ هزار تومان می‌فروشند و من با قیمت ۱۶۰ هزار تومان می‌فروشم.» او ماهانه ۳۵ میلیون تومان بابت اجاره مغازه پرداخت می‌کند و از چهارماه پیش، کرایه مغازه‌اش عقب افتاده است: «سه تا مرغ‌فروشی در این محدوده جمع شده است. من چهارسال پیش روزانه سه تُن بار می‌فروختم، الان ۱۵۰ کیلو بار مرغ را برای فروش پنجشنبه و جمعه آماده کردم، این موضوع هم، نه ربطی به اسنپ‌بک دارد و نه ماشه؛ این فقط زیر نظر مافیاست. درخواست برای آشغال مرغ هم نسبت به چهارسال پیش بیشتر شده است. مشتری به من بیعانه داده که برایش دم مرغ را جمع کنم، پرسیدم چرا؟ گفت می‌خواهم از آن روغن بگیرم، نمی‌توانم روغن بخرم.»
امیرحسین چهارماه است که دیگر بار گوشت نمی‌آورد؛ چون «اهالی اینجا قشر ضعیف‌اند و گوشت نمی‌خرند و تنها دلیل آن هم افزایش قیمت است. آخرین گوشتی که آوردم، ۵۳۰ هزار تومان بود. نمی‌صرفد دیگر؛ اگر دور گوشت خشک شود و آن را آرایش کنیم (برداشتن گوشت‌های خشک‌شده) یک میلیون تومان ضرر می‌کنیم. اگر آن را چرخ کنم، سیاه می‌شود و مشتری می‌فهمد، وجدانم هم اجازه نمی‌دهد.
در دو ماه گذشته، مشتری‌ها درخواست خرید مرغ به‌صورت تکه‌ای هم داشتند؛ گاهی به اندازه یک نصفه ران یا سینه.» او یک‌سال پیش روزانه دو شقه گوشت، دو ران و سردست برای مغازه می‌آورد؛ شاید حدود ۱۰۰ کیلو بار اما حالا مشتریان کمتری درخواست گوشت گرم دارند: «الان به من می‌گویند گوشت برزیلی بیاور، می‌آورم ولی مشتری می‌گوید تلخ است. مشتری‌ها اکثراً گوشتی می‌خواهند که ارزان باشد مثل یخی، ولی دیگر دنبال گوشت گرم گوسفند و گوساله نمی‌آیند. یکی از قصابی‌های همین محله روزانه ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلوگرم گوشت می‌فروخت، الان هر دو تا سه‌روز یک‌بار ۵۰ کیلوگرم می‌فروشد.
قبلاً روزانه فقط به‌اندازه یک ماشین بال و کتف می‌آوردم؛ ماشینی که بین ۸۰۰ تا ۹۰۰ کیلوگرم بار می‌گرفت، ولی الان نه تقاضایی است و نه فروشی.» او بار ماهی‌ای که دیروز آورده را توی یکی از دو یخچال‌اش نشان می‌دهد؛ دو سینی با چهار تا پنج ماهی قزل‌آلا که باقی‌مانده ۱۵ کیلوگر بار دیروز است و هر دو تا سه‌روز یک‌بار می‌تواند این حجم از ماهی را بفروشد.
نان، جایگزین کالاهای ضروری
کاهش مصرف گوشت و لبنیات را هم کارشناسان اقتصاد سلامت تایید می‌کنند و هم فعالان کارگری. مدتی پیش پرویز زعیمی، فعال صنفی کارگران ایران پوپلین رشت، درباره تبعات افزایش قیمت کالاهای اساسی بر زندگی کارگران گفته بود که باتوجه به تورم، افزایش قیمت دلار و صعود هزینه‌های زندگی، بیش از ۶۰ الی ۷۰ درصد از حقوق کارگران صرف مسکن می‌شود و چیزی از این حقوق برای خوراک، هزینه‌های درمانی و پوشاک باقی نمی‌ماند.
زینب واعظ‌مهدوی، کارشناس اقتصاد سلامت و دکترای اقتصاد است و جزئیاتی از تاثیر افزایش قیمت‌ها روی مصرف مواد غذایی در دهک‌های مختلف می‌گوید. استناد او به آمارهای کتاب «مسئله فقر و امنیت غذایی در ایران هزینه، کمیت و کیفیت خوراک خانوارهای ایرانی بین سال‌های ۱۴۰۲-۱۳۸۵» است که فروردین‌ماه سال گذشته به چاپ رسیده است و مقدمه این کتاب توسط او نوشته شده است. او توضیح می‌دهد که طبق داده‌های این کتاب، داده‌های مرکز آمار نشان می‌داد در ۱۰ سال از این بازه زمانی، تورم مواد غذایی از رشد دستمزد پیشی گرفته بود؛ به‌طوری‌که میانگین اختلاف سالانه ۸/۱ درصد به‌نفع تورم مواد غذایی بوده و بیشترین شوک قیمتی به مواد غذایی نیز مربوط به سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ بوده است.
به گفته او، سهم هزینه خوراک از هزینه کل خانوار که در سال ۸۵ حدود ۲۴/۲ درصد برآورد شده است، در سال ۹۲ به حدود ۳۰ درصد افزایش پیدا کرده است: «در دوره‌ای از این بازه زمانی، کاهش فشار تحریم‌ها باعث شد که این شاخص کمی بهبود پیدا کند، اما دوباره در سال ۱۳۹۶ روندی افزایشی را تجربه کرد. این افزایش قیمت تنها به‌معنی هزینه بیشتر برای غذا نیست، بلکه کیفیت سبد غذایی خانوارها را هم تحت‌تاثیر قرار می‌دهد؛ یعنی خانواده‌ای که با افزایش سهم خوراک خود روبه‌رو شده، هم‌زمان مجبور شده است که مصرف خوراک را کم و خوراک کم‌کیفیت‌تری را جایگزین آن کند.
به‌طورکلی سهم هزینه خوراک از کل هزینه خانوار در دهک‌های پایین درآمدی بیشتر است و این شاخص برای دهک اول در سال ۱۴۰۲ برابر با ۴۳ درصد بوده است؛ یعنی یک خانوار در این دهک در این سال ۴۳ درصد از درآمد خود را صرف تهیه خوراک کرده است. این شاخص برای دهک دهم، تنها ۱۶ درصد است. از آنجا که دهک اول کمترین درآمد را دارد، سهم بالای خوراک به‌معنی کاهش سهم سایر گروه‌های هزینه‌ای مثل بهداشت و آموزش است. همین موضوع موجب کاهش رفاه به‌خصوص در میان خانوارهای کم درآمد می‌شود.
داده‌های وزارت بهداشت نشان می‌دهد در این بازه زمانی ـ یعنی از سال ۱۳۸۵ تا ۱۴۰۲ ـ مصرف گوشت قرمز در دهک‌های پایین‌درآمدی به میزان ۴۰ درصد کاهش پیدا کرد و مصرف نان به‌عنوان منبعی ارزان‌تر برای تامین کالری، به‌طور عمده‌ای افزایش پیدا کرد. دو سال بعد از این مطالعه نیز روند افزایش قیمت‌ها ادامه دارد، اما تمهیداتی از سوی دولت برای بهبود این شرایط صورت نگرفت.
پیشنهاداتی برای توزیع رایگان شیر در مدارس، تامین مواد غذایی و مکمل برای زنان باردار و سبد غذایی نیز مطرح شده تا اثرات این افزایش هزینه جبران شود، اما از آنجا که شاهد سیاست مشخصی در این زمینه نبودیم، می‌توانیم بگوییم این روند بعد از سال ۱۴۰۲ هم ادامه داشته و باتوجه به افزایش بیشتر قیمت‌ها در دو سال اخیر نیز تشدید شده است.»
در کنار کتابی که واعظ‌مهدوی به آن اشاره می‌کند، او از مطالعه «مقایسه اثر تورم بر مصرف دو گروه غذایی نان و لبنیات در طبقات مختلف درآمدی (رویکرد شبیه‌سازی مبتنی بر عامل) می‌گوید؛ نتایج شبیه‌سازی اثرات افزایش قیمت نان و لبنیات در سال ۹۷ بر رفتار مصرفی خانوارها نشان می‌دهد که افزایش ۳۵ درصدی در قیمت نان خلاف انتظار، سبب افزایش مصرف نان در بیستک اول درآمدی شده که نشان‌دهنده گیفن‌بودن این کالا (کالایی که اگر قیمت آن افزایش یابد، مردم از آن بیشتر مصرف می‌کنند) برای این گروه است و می‌تواند تاکیدی بر این نکته باشد که گروه‌های کم‌درآمد جایگزینی برای نان در سبد مصرفی خود ندارند.
به گفته او طبق مطالعات، تا ۳۵ درصد از مصرف این گروه مواد غذایی در این دهک‌ها کاهش پیدا کرده و مصرف کربوهیدرات‌ها به‌عنوان جایگزین‌های ارزان‌قیمت‌تر، افزایش قابل‌توجهی داشته است. علاوه بر این مطالعه‌ای که از طریق هزینه درآمد خانوار از مرکز آمار به‌دست‌آمده، نشان می‌دهد که مصرف گوشت گوسفند در سال ۹۸ در دهک اول به‌طور ماهانه ۲۵ گرم و این میزان به‌طور متوسط ماهانه در دهک دهم ۶۲۵ گرم بوده است؛ یعنی نسبت مصرف گوشت قرمز در دهک دهم به دهک اول در سال ۹۸، حدود ۲۷ برابر بوده است.
این سهم برای مرغ در دهک دهم، دو هزار و ۵۲۰ گرم و در دهک اول، ۹۱۹ گرم بوده است؛ به‌این‌ترتیب تفاوت در میزان مصرف پروتئین در دهک‌های پردرآمد و کم‌درآمد مشهود است.» آنطور که واعظ‌مهدوی می‌گوید، باتوجه به اینکه روند افزایش قیمت‌ها بعد از سال ۹۸ هم ادامه پیدا کرد، آمار شهریورماه ۱۴۰۴ نسبت به شهریورماه سال گذشته، نشان‌دهنده تورم ۲/۴ برابری در سبد غذایی خانوار است؛ یعنی این آمار از۲۳/۸ درصد در شهریورماه ۱۴۰۳ به ۵۷/۹ درصد در شهریورماه سال‌جاری رسیده است.
سرانه مصرف پروتئین چقدر است؟
«مطالعه بررسی مصرف کشوری تقریباً هر ۱۰ سال یک‌بار در کشور انجام می‌شود و آخرین بررسی مربوط به سال ۱۳۹۷ بود و داده‌های آن اخیراً به‌دست وزارت بهداشت رسیده است. این داده‌ها حاکی از این است که مصرف لبنیات در کشور روزانه حدود یک واحد است، درحالی‌که مقدار توصیه‌شده جهانی در گروه‌های سنی مختلف بین دو تا سه واحد متغیر است. درمجموع میزان مصرف لبنیات در کشور پایین است و این مسئله در سال‌های گذشته نیز وجود داشته است. دلیل میزان مصرف پایین لبنیات در کشور، علاوه بر فرهنگ مصرف و اطلاعات نادرست دراین‌زمینه، به قیمت محصولات لبنی برمی‌گردد.
باتوجه به افزایش قیمت محصولات لبنی در سال‌های اخیر، توانمندی مردم برای مصرف لبنیات کمتر شده است.» احمد اسماعیل‌زاده، مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با بیان این موضوع، درباره آخرین وضعیت سرانه مصرف لبنیات در کشور درباره برنامه بهبود سرانه مصرف لبنیات در کشور به «هم‌میهن» می‌گوید: «ما برنامه شیررایگان در مدارس را در دست اقدام داریم که طبق آن، لبنیات در اختیار این گروه سنی قرار گیرد و آسیبی به سلامت آنها وارد نشود. قرار است این برنامه از مهر امسال با تخصیص بودجه ۶.۵ همت از سوی آموزش و پرورش آغاز شود.
علاوه بر این وزارت بهداشت موضوع تخصیص یارانه به مصرف مواد غذایی پروتئینی ازجمله لبنیات و سایر اقلام غذایی را مطالبه کرده است که اجرای آن به سایر دستگاه‌ها برمی‌گردد. اقدام دیگر وزارت بهداشت، معرفی اقلام غذایی تامین‌کننده پروتئین برای تخصیص کالابرگ است تا مردم براساس یارانه‌ای که در اختیار آنها قرار می‌گیرد، این اقلام را تامین کنند. علاوه بر این، ارائه آموزش‌های لازم هم در مراکز بهداشت و درمانی کشور دراین‌زمینه ادامه دارد.»
به گفته اسماعیل‌زاده، سرانه تامین روزانه پروتئین در کشور نزدیک به استانداردهای جهانی است: «طبق توصیه‌های تغذیه‌ای، افراد جامعه باید بین ۱۲ تا ۱۵ درصد و گروه‌های در سنین رشد باید بین ۱۶ تا ۱۷ درصد کل انرژی خود را از پروتئین دریافت کنند. وقتی از پروتئین صحبت می‌شود منظور فقط پروتئین حیوانی نیست و انواع گیاهی آن نیز مطرح است؛ یعنی علاوه بر انواع گوشت و لبنیات، حبوبات، آجیل و مغزهای گیاهی هم در تامین پروتئین نقش دارند. سرجمع میزان مصرف پروتئین در کشور تقریباً به‌اندازه نیاز توصیه شده است و حدود ۱۲ تا ۱۳ درصد از کالری روزانه مردم از پروتئین تامین می‌شود.
بااین‌حال در برخی از مناطق کشور در تامین پروتئین حیوانی مشکل داریم و به‌همین‌دلیل مردم این مناطق از منابع گیاهی آن را تامین می‌کنند. این به‌دلیل افزایش قیمت لبنیات و انواع گوشت در برخی مناطق کشور سخت‌تر شده است.» او توضیح می‌دهد که میانگین سرانه فیبر دریافتی در کشور ۲۲ گرم، میانگین مصرف سبزی ۱۵۳ گرم، میانگین مصرف گوشت قرمز ۲۳ گرم و گوشت سفید ۳۱ گرم است.
اسماعیل‌زاده توضیح می‌دهد که هنوز بررسی جامعی درباره نتایج کاهش مصرف لبنیات در کشور انجام نشده است: «مطالعات متعدد نشان داده‌اند که اگر مصرف لبنیات در جامعه‌ای به‌صورت طولانی‌مدت کمتر از میزان مورد نیاز باشد، آثار خود را در زمینه پوکی استخوان کمبود کلسیم، عملکرد عضلانی و رشد و تکامل کودکان و سلامت استخوان‌ها رخ می‌دهد.» مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت اضافه می‌کند که بررسی مطالعات مصرف نشان می‌دهد که میزان کشوری متوسط سرانه مصرف کالری دریافتی در محدوده توصیه شده است، اما برخی از گروه‌های سنی و مناطق کشور بیشتر از مقادیر کالری توصیه شده و در برخی دیگر میانگین استان کمتر از مقادیر توصیه شده است که به وضعیت معیشتی استان‌ها برمی‌گردد.
حذف حبوبات از سفره مردم
کم‌شدن سهم پروتئین‌های جانوری و گیاهی از سبد غذایی مردم را فعالان اجتماعی هم تایید می‌کنند؛ میلاد شیراوند، فعال اجتماعی و اهل کوهدشت لرستان است و در سال‌های اخیر برای تعدادی از خانواده‌های کم‌برخوردار در محلات حاشیه‌نشین این شهر، اقلام غذایی تهیه می‌کند. او توضیح می‌دهد که در سال‌های اخیر بر اثر شوک‌های اقتصادی، دسترسی بسیاری از گروه‌های کم‌برخوردار به مواد غذایی با کیفیت محدود شده و در این بین بیشترین صدمه به بخش پروتئینی سبد غذایی وارد شده است: «در سال ۱۴۰۴ حتی در دسته کربوهیدرات‌ها و میوه هم محدودیت‌هایی ایجادشده که نگرانی ما را افزایش داده است.
ما در شهرستان کوهدشت از طریق کمک‌های مردمی سالیانه به ۵۰ تا ۱۵۰ خانوار (برحسب مسائلی که با آن روبه‌رو هستند) رسیدگی می‌کردیم. در بهار سال ۱۴۰۱ با یک‌میلیون تومان، ۲۸ وعده غذایی برای یک‌خانواده سه‌نفره شامل پروتئین، کربوهیدرات، قند و سایر گروه‌های غذایی تامین می‌شد اما الان برای تهیه همان بسته، باید پنج تا هشت‌برابر هزینه تامین کنیم.» این فعال اجتماعی توضیح می‌دهد که در این شرایط تعداد مراجعان به آنها نیز به‌شدت در حال افزایش است.
او از نقاط‌عطف تشدید فشار به سفره طبقات محروم می‌گوید: «تجربه ۱۲ ساله من در این مسیر نشان می‌دهد که از سال ۹۷ و هم‌زمان با بحران‌های ارزی و تغییر نرخ‌های رسمی ارز، افزایش حداقل مزد تحت‌تاثیر مخالفت‌ها قرار گرفت و کوچک‌شدن سفره‌ها از طریق تورم و کاهش قدرت خرید نیز افزایش پیدا کرد اما نقطه‌عطف آن، اقدام دولت وقت در خردادماه ۱۴۰۱ بود که یک‌شبه، قیمت اقلام اساسی سفره محرومان چندین‌برابر شد. متاسفانه از زمان استقرار دولت فعلی نیز شاهد یورش به نرخ‌های ارز رسمی هستیم و همین روند هم باعث‌شده است که شاهد یکی از بدترین دوره‌ها درخصوص توان مصرفی خانوار در زمینه کالاهای اساسی باشیم.»
سرانه مصرف سالانه شیر چقدر است؟
محمد فربد، سخنگوی انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران هم درباره سرانه مصرف لبنیات در کشور به هم‌میهن می‌گوید که آمار دقیقی از سرانه مصرف لبنیات در کشور وجود ندارد و حتی آمار تولید شیر خام اعلامی توسط مرکز آمار ایران و وزارت جهاد کشاورزی، همخوانی ندارد. بااین‌حال از طریق تفاضل آمار تولید شیر خام انتشاریافته توسط مرکز آمار ایران و آمار صادرات گمرک ایران و خود مصرفی، به سرانه مصرف حدود ۷۰ کیلوگرم بر پایه شیر خام می‌رسیم: «برآورد انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران از کاهش مصرف سرانه حکایت دارد.
اگرچه این کاهش مصرف ظرف چندسال گذشته به‌صورت پیوسته صورت گرفته است و دلیل آن هم کاهش درآمد خانوار در مقایسه با تورم واقعی در کشور است. به‌تازگی رئیس‌جمهور با تامین بودجه شش‌هزار میلیارد تومانی نسبت به برقراری مجدد عرضه شیر مدارس اقدام کرده است که حرکت خوبی در توسعه مصرف و بالارفتن مصرف سرانه قلمداد می‌شود.» فربد توضیح می‌دهد که در پنج‌ماهه ابتدایی سال‌جاری، نسبت به مدت مشابه سال قبل، رشد وزنی صادرات ۲۳ درصد و رشد ارزش آن، ۲۸ درصد بوده است، اما این افزایش از محل رشد تولید شیر خام محقق شد و به‌نظر نمی‌رسد دراین‌خصوص کاهش معنی‌دار سرانه مصرف رخ داده باشد.
ارسال نظر